Jan Lambers en Grietyn Gerrits zijn het oudste stel in de rechte lijn waarvan we weten dat ze met elkaar getrouwd waren. Ze gingen in ieder geval volgens het parenteel van Paul Lambers in 1751 met elkaar in ondertrouw in de Hervormde kerk van Eelde.
Reden genoeg om dit kerkje eens te bezoeken, want het bestaat nog steeds en ook om het geboortedorp van Grietyn, waar ik nu zelf al weer bijna veertig jaar woon, eens met andere ogen te bekijken.
Volgens genealogisch onderzoeker in onze familie, Paul Lambers, zou Jan Lambers een van de acht kinderen van een in Emmelkamp, tegenwoordig Emlichheim geheten, geboren Jan Lambers zijn, die getrouwd was met een Geesje Gerrits. Hieromtrent bestaat echter geen zekerheid , omdat we daar geen doopakten van hebben kunnen vinden. Wel zou er een trouwacte zijn. Dit huwelijk was op 19 april 1719 in Coevorden.
Jan en Geesje krijgen vervolgens acht kinderen waarvan er drie nakomelingen krijgen.
De eerstgeborene, waarvan we overigens geen doopakte zijn tegen gekomen, is Jan, geboren in 1720.
Deze Jan trouwde met Grietje (in andere bronnen Grietyn genoemd) Gerrits. Grietyn was geboren in Eelde. Daar zijn ze ook in ondertrouw gegaan. Vermoedelijk is dit gebeurd in de Hervormde Kerk van Eelde. Het parenteel van Paul spreekt van Westerhorn, maar deze kerk ligt daar zeer dichtbij. Misschien heette het streekje daar in die tijd wel Westerhorn. Ik heb het nog gevraagd aan de gids , Aeilke Bos, die mij in het kerkje van Eelde te woord gestaan heeft. Het moet in de hervormde kerk van Eelde gebeurd zijn.
Daarom wat meer over de Hervormde Kerk van Eelde. Het oudste gebouw waarvan we weten dat voorzaten van ons er hun schreden hebben liggen.
Daarom heb ik een serie foto’s van dit fraaie kerkje gemaakt. Jan en Grietyn zijn door de ingang van dit kerkje naar binnen gewandeld, waarvan het interieur er toen voor een groot deel net als nu nog heeft uitgezien.
Waarschijnlijk is daar naaste familie bij geweest. Die hebben dan plaatsgenomen op mogen we aannemen een van de zich in de kerk bevindende “Herenbanken”.
Daarop gezeten zijn ze vanaf de kansel, die hier toen ook al stond stichtelijk, zoals het hoort, toegesproken. Deze kansel zou de oudste van Drenthe zijn. Trouwens, de kerk is zelf ook al van een respectabele leeftijd.Uit een koopakte van de Bisschop van Utrecht is gebleken dat hier in 1139 al een tufstenen kerkje heeft gestaan.
Tufsteen is een sedimentair gesteente, ontstaan uit vulkaanas. De hier gebruikte tufsteen is afkomstig uit de Eiffel in Duitsland, die vroeger vulkanisch geweest is. Dat is toen dus nog een heel gesleep geweest.
De preekstoel in dit kerkje is de oudste van Drenthe . Hij is gemaakt door meester Lucas voor 40 daalders en is uitgevoerd in renaissancistische stijl. Daar hebben ze dus voor gestaan. Devoot naar wat domie te zeggen had. Dat het huwelijk een serieuze zaak was en dat ze goed moesten weten waar ze aan zouden beginnen. In die tijd droeg de dominee nog een baret die hij, alvorens te gaan preken, aan een knop aan de achterkant van de kansel hing.
Waarschijnlijk is tijdens de toespraak van domie het oog van het paar ook wel gevallen op de zerk vlak voor de kansel, die er toen ook al lag. Als enige zerk ligt die nu nog steeds op de authentieke plaats.
Dank zij het in 2004 door de vrienden van de Dorpskerk geschonken Predikantenbord konden we verder nagaan wie Jan en Grietyn heeft toegesproken. Hun ondertrouw was in 1751, wat betekent dat het ds.B.Alting geweest moet zijn.
Nog iets meer over de N.H.kerk van Eelde
Bij de vorming van de Protestantse gemeente is de oude NH Dorpskerk, die uit de 14e eeuw stamt, de kerk van de Protestantse Gemeente Eelde-Paterswolde geworden. Van de in 1139 al genoemde tufstenen kerk van 7 x 12 meter zijn restanten tufsteen in de uit kloostermoppen opgetrokken kerk verwerkt.
In de éénbeukige kerk zijn rond de ingang tufstenen van een oudere kerk verwerkt. Deze eerdere kerk stond op dezelfde plaats en werd reeds in de 11de eeuw gebouwd. De kerk is oost-west gebouwd en heeft een rechthoekig schip van 8,5 x 28 meter. Aan de oostzijde is een smaller, driezijdig gesloten koor aangebouwd. Het stenen koorgewelf werd begin 18e eeuw vervangen door een houten plafond. Het houten plafond werd beschilderd met een allegorische voorstelling van leven en dood, vreugde en rouw. (zie foto hieronder) De beschildering werd vermoedelijk vervaardigd door Hermannus Collenius (1650-1723) , een bekende Groninger schilder.
De preekstoel in de kerk dateert uit 1621. (foto) De houten banken werden tijdens de restauratie van 1973 vervangen door stoelen. In de kerk zijn nu nog vier herenbanken aanwezig. In het koor bevindt zich de herenbank van de havezathe Oosterbroek. Tegen de noordwand staan twee herenbanken van de havezathe Lemferdinge. Het is niet vast te stellen aan welke havezathe de vierde bank heeft toebehoord. Verder bevindt zich in de kerk nog een smeedijzeren houder met koperen doopbekken. Ook bezienswaardig is de boven het koor aangebrachte plafondschildering van een allegorische voorstelling van leven en dood, vrouwenfiguren, putti en wapenschilden van voornamelijk 18de-eeuwse Eelder families.
De Dorpskerk te Eelde was een van oorsprong rooms-katholieke kerk. In 1598 gelastte stadhouder Willem Lodewijk door middel van een "plakkaet" de overgang tot de "gereformeerde" godsdienst. De naam Hervormd werd in 1815 pas officieel ingevoerd en de kerk bleef tot 2005 de Nederlandse Hervormde kerk heten.
Tot zover over het kerkje van Eelde.
Hoe hebben Jan en Grietyn elkaar ontmoet?
De vraag is hoe Jan en Grietyn elkaar ontmoet hebben. Dat heeft vermoedelijk te maken met het beroep van Grietyn dat haar ambulant maakte. Ze was namelijk kleermaakster en is een paar keer verhuisd van Eelde naar Coevorden. Dat blijkt uit de geboorteakten van hun kinderen.
Van Coevorden weten we dat de vader van onze betovergrootvader, ook Jan Lambers geheten, de chirurgijn majoor van het garnizoen van Coevorden, daar geboren is. Hij is er ook altijd blijven wonen en is er overleden in 1818. Daarvan getuigt nog bijgaand overlijdensbericht , geplaatst door zijn weduwe Aaltje Schutstal, eveneens geboren in Coevorden.
Van de vader van deze Jan Lambers, eveneens een Jan Lambers is echter geen geboortebewijs te achterhalen, maar hij zou geboren zijn in 1720. Van degene met wie hij getrouwd is , Grietijn Gerrits, is wel te achterhalen dat zij geboren is op 3 februari 1732 in Eelde. De verloving heeft zoals al gemeld ook plaats gevonden in Eelde: op 24 april 1751. Zij zijn echter getrouwd in Coevorden. Ze hebben daar vervolgens een paar jaar gewoond, waar ook twee kinderen van hen geboren zijn. Een van die twee was onze betoverovergrootvader. Een later zijn ze echter weer in Eelde gaan wonen, want hier zijn ook nog twee kinderen van hen geboren: Gerhardus en Hendrik.
Grietijn zou kleermaakster in Eelde geweest zijn. Zij was de dochter van Gerrit Hendrik Ribbers en Lammegje Roelefs. Deze Gerrit Hendrik Ribbers was geboren in Emmelkamp, maar kwam na verloop van tijd in Eelde , waar hij kleermaker werd. Hendrik en Lammegje kregen zes kinderen die alle in Eelde geboren werden. Grietje was de tweede dochter en werd gedoopt 3 februari 1732.
Omdat vader Gerrit geboren was in Emmelkamp zullen er nog wel eens contacten met Emmelkamp geweest zijn en het is dus niet zo vreemd om te veronderstellen dat Grietje daar kennis kreeg met Jan Lambers. Want familiegenealoog Paul veronderstelt dat de vader van Jan Lambers in Emmelkamp geboren is.
Daarmee lijkt Emmelkamp de verbindende schakel tussen de beide families uit respectievelijk Coevorden en Eelde.
Bij het zoeken op de fiches met dooplijsten van Emmelkamp staat op fichenummer 24 van de dopen van 1694-1753 van Emmelkamp op 2 februari 1730 een doop gemeld van een Jan Lambers met daar achter vermeld: kint Jannechijn.of iets dergelijks) . Het is zeer aannemelijk dat dit de Jan Lambers is die met Grietje cq Grietijn Gerrits in Eelde verloofd is en later in Coevorden getrouwd. Hij is dus door zijn moeder aangegeven, in die tijd niet ongebruikelijk.
Of Jannechijn of Jannegien Lambers de vrouw was van de Jan Lambers, die als onze stamvader beschouwd wordt en die ook in Emmelkamp geboren zou zijn, kan echter niet geverifieerd worden door een trouwakte.
De connectie Emmelkamp-Eelde wordt nog sterker als de eerste dochter van Gerrit Ribbers en Lammegje Roelefs , Jantje, trouwt met een man uit Emmelkamp, Harm Geerts genaamd. Waarschijnlijk omdat hij de kleermakerij van zijn schoonmoeder overnam ging hij zich Harm Geerts Snijder noemen. Vroeger heette een kleermaker immers een “snijder”. De naam Snijder komt nog steeds voor in Eelde.
over Gerrit Hendriks Ribbers nog het volgende
Gerrit Hendriks Ribbers, geboren in Emmelkamp (Emlichheim, ) overleden 1750 in Eelde (tussen 1744 en 1754).
In het Haardstedenregister van Eelde 1744 als Gerrit Ribbers, in 1754, 1764 en 1774 weduwe Gerrit Ribbers of Ribbens, kleermaker, daarna zijn schoonzoon Harm Geerts. Mogelijk overleden in 1752, omdat vanaf dan Harm Geerts in het doopboek wordt vermeld als Harm Snijder. Gehuwd met Lammegje Roelefs.
In september 1723 wordt Gerrit Ribbers van Emmelkamp aangenomen als lidmaat in Haren, maar vertrekt kort daarna naar Groningen.
In 1752 lenen Harm Geerts en zijn vrouw Jantien Gerrits 200 gld. van Albert Cornelis Olthof met als borg Lammigien Roelefs, weduwe van Gerrit Ribbers.
Doop Jantje: vader Gerrit Snijder, bij Roelef: vader Geert Hendriks en bij Hendrik: vader Gerrit Hendriks, bij de overige kinderen als Gerrit Ribbers. Aangenomen dat dit dezelfde vader is, aangezien in dezelfde periode wel een andere Lammegje Roelefs voorkomt, maar geen andere Geert of Gerrit Hendriks.
Kinderen uit dit huwelijk:
1. Jantje Gerrits (zie IIa), geboren 1730 in Eelde, gedoopt 26-2-1730.
2. Grietje Gerrits, geboren 1732 in Eelde, gedoopt 3-2-1732.
De vraag is nog waarom Jan en Grietyn naar Coevorden getrokken zijn , later weer naar Eelde zijn verhuisd , terwijl Grietijn alias Grietje wel weer in Coevorden is overleden.
1 Jan Lambers, geboren op 8 februari 1754 in Coevorden
2 Gerrit Lambers, geboren op 17 december 1755 in Coevorden
3 Gerhardus Lambers, gedoopt 26 maart 1758 aan de Westerhorn in Eelde
4 Hendrik Lambers, gedoopt 5 april 1760 in Eelde
Komt misschien vanwege het beroep van Grietijn, kleermaakster, het verhaal dat we hoedenmakers onder onze verre voorzaten gehad hebben? De verhuizingen kunnen te maken hebben gehad met de situatie in de nabijgelegen garnizoensstad Coevorden. Als kleermaker was daar natuurlijk ruim emplooi bij de bezetting van het garnizoen te vinden. Maar de verhuizing naar Eelde kan ook te maken gehad hebben met het overlijden van de schoonvader van Jan, Gerrit Ribbers.
Financieel moeten Jan en Grietyn het niet slecht gehad hebben. Want zij konden hun oudste zoon, alweer een Jan, een behoorlijke opleiding laten volgen. Hij werd namelijk chirurgijnmajoor aan het garnizoen van Coevorden.
Wie van de twee het meest heeft ingebracht is niet duidelijk. Het beroep van Jan is ons niet bekend.
Vermoedelijk zal het beroep van kleermaker de belangrijkste bron van inkomen geweest zijn. Een boerderij zal Jan niet gehad hebben, want met een boerderij is een verhuizing zeer bezwaarlijk.
Of Grietyn ook hoeden gemaakt heeft, zoals in onze familiekring vroeger van onze voorzaten in Coevorden gedacht werd , is ons niet bekend. Maar het zou natuurlijk best kunnen.
Over deze oudste zoon, Jan Lambers en Aaltje Schutstal gaat de volgende bijdrage.