Introductie Cursus voor de Seniorenacademie in 2005 en 2007 over de “Geschiedenis van de energiebronnen in onze samenleving (Tags: Economie, Geschiedenis, Energievoorziening)
Docent: Drs. Jan H Lambers, econoom en langdurig werkzaam geweest bij de Nederlandse Gasunie
Van houtvuur en ezel tot kernfusie en ruimteveer
Een geschiedkundige verhandeling over onze energiebronnen en hun betekenis voor de samenleving
Volgens de bekroonde Amerikaanse geesteswetenschapper Jared Diamond kon de beschaving slechts ontstaan in Eurazië, omdat hier grote zoogdieren voorkwamen die men kon domesticeren tot last-en trekdieren, tot energiedragers dus. Daardoor werd naast landbouw handel mogelijk, die tot specialisatie en welvaart leidde.
Handel leidde ook tot onze Gouden Eeuw, maar minder bekend is dat turf hier ook een grote rol in heeft gespeeld.
In de vorige eeuw heeft een andere energiedrager, aardgas, opnieuw een grote rol gespeeld. Maar hoe is het te verklaren dat het productiegebied, vooral de provincie Groningen, daar nauwelijks van heeft geprofiteerd, terwijl de turfproductie deze provincie indertijd wel grote welvaart heeft gebracht? Dat had in de eerst plaats met een groot aantal belangrijke technische uitvindingen te maken. Al die uitvindingen, vooral die welke met de toepassing van energie te maken hadden, hebben de wereld vooral de laatste 150 jaar compleet veranderd, zowel economisch als sociaal.
Zo kon dank zij de uitvinding van de stoomlocomotief en stoomboot Amerika een grote mogendheid worden. De uitvinding van de explosiemotor heeft het einde van de eerste wereldoorlog bespoedigd, maar heeft een andere conflictbron, het Midden-Oosten veroorzaakt. Daarmee is de wereldpolitiek in belangrijke mate bepaald door de macht van de mens over zijn energiebronnen.
Vooral de uitvinding van de elektromotor heeft tot een fantastische arbeidsduurverkorting geleid. Robotisering is de volgende stap. Maar alles draait wel om de beschikbaarheid van goedkope energie. De moderne energiebronnen hebben echter ook een keerzijde: ze dreigen het leefklimaat op aarde te verpesten en maken ons tegelijk ongelofelijk kwetsbaar voor storingen in de energievoorziening. Een uitgekiende aanslag op onze stroomvoorziening zou snel tot ernstige voedselproblemen leiden. Ons leefmilieu en onze veiligheid zijn daarmee ook nauw verbonden aan de manier waarop wij onze energiehuishouding hebben ingericht.
Tegen de hier geschetste achtergronden is deze cursus opgebouwd uit de volgende tien colleges.
1 Energiebronnen-en dragers van de prehistorie tot in de Middeleeuwen: vuurbeheersing, slaven, last- en trekdieren,windkracht
2 Het geheim van de Gouden Eeuw der Republiek van de Verenigde Nederlanden: De combinatie van turf, handelsgeest en kapitaal.
3 Uitvindingen en energie en hun gevolgen: Betekenis van o.m wiel, wagen, zeil, windmolen, baggerbeugel, stoommachine, dynamo, elektromotor, explosiemotor, kernsplijting, chip en besturing op afstand
4 Transport en energie: Van paard tot road-train en TGV en van trekschuit tot Boeing 747
5 Energie en politiek: Olie en imperialisme, opkomst en betekenis van de OPEC. Oorlog om olie. Energie als melkkoe voor de overheid.
6 Aardgas en de betekenis hiervan voor Nederland: De successtory van de aardgasvoorziening. Maar vergroot ons aardgas ook duurzaam onze welvaart?
7 Energie en milieu: Is het broeikaseffect eigen schuld? Is schone energie haalbaar?
8 De risico’s van onze energievoorziening: De kans op en de gevolgen van een langdurige stroomuitval.
9 De toekomst is aan ons. Of niet?: Wordt energie ten slotte (bijna ) gratis?
De waarde van voorspellingen. Bepaalt energiebeschikbaarheid onze arbeidsduur?
10 Epiloog: Moeten we ons gedrag aanpassen en hoe dan?
Tot nu toe zijn geplaatst de colleges 1 en 2. De komende tijd zullen de volgende colleges successievelijk gepubliceerd worden.
Andere energie gerelateerde artikelen op dit weblog zijn tot nu toe:
Bracht het aardgas Groningen meer werkgelegenheid?
De geschiedenis van de Veenkoloniën
De energiefactor in de regionale divergentie in welvaartsontwikkeling