Verslag van een vierdaags verblijf in Praag van 11-14 augustus 2009.
Waarom naar Praag? Dat was de vraag. Je gaat niet zo gauw naar een stad waar je al eens geweest bent, want er zijn nog zoveel andere interessante steden. Maar het eerste bezoek dateerde uit een compleet ander tijdperk. Een ander tijdperk voor Praag dan, want toen was het nog communistisch. Dat was in 1967, dus een jaar voor de Praagse Lente. Mijn vader wilde er uit nieuwsgierigheid wel eens heen, naar dat Oostblok. En Tsjechoslowakije, zoals het toen nog heette, was nog een van de meest toegankelijke landen toen en ook niet zo ver weg. Sterker nog , het lag zelfs angstig dichtbij, voor wie het rode gevaar duchtte. De afstand Amsterdam-Praag is nog geen 900 km. Bovendien was het voor de oorlog een behoorlijk welvarend land en gold Praag als een van de mooiste steden van Europa.
Toen in 1967 vond ik het maar een naargeestig land. Het begon al aan de grens. Ze gaven je daar niet het gevoel welkom te zijn. We moesten eindeloos op de douanecontrole wachten, waarbij de auto van onder tot boven geïnspecteerd werd. Nog geen kilometer voorbij de grens werden we al aangehouden door de politie die beweerde dat we te hard gereden zouden hebben en die ons een flinke bekeuring uitschreef, die we direct mochten betalen. Tot onze lichte verbijstering had de buurman van mijn ouders daar ook gestaan en ook hij had een bon gekregen. We wisten niet dat zij ook met vakantie naar Tschechoslowakije gingen.
Wij hadden toen met twee auto's gereden, mijn ouders met mijn broer en zusters en ik met mijn verloofde. Een dag later waren wij elkaar kwijt geraakt, we reden met twee auto's en hadden mijn verloofde ik een beetje een bang maar ook spannend avontuur beleefd.
Ja, toen had je nog geen Tomtom en beleefde je nog wel eens wat. Nu hadden we voor het eerst zo'n gadget bij ons en zonder enig mankeren reden we dwars door het land en de stad naar onze bestemming in het hart van de stad: Het Hapimag resort aan het Wenceslasplein.
Daar kregen we van de receptie een parkeerkaart voor de nabijgelegen parkeergarage, net achter het Nationaal Museum.
Een uurtje later liepen we al over het eeuwenoude Wenceslasplein. Het plein van koning Wenceslas (907-935) , koning van Bohemen en later van Polen en een van de eerste Christelijke heersers , die door toedoen van zijn jongere broer vermoord werd en naderhand heilig verklaard werd.
Ik kon me alleen nog de vorm van dit plein herinneren. Het is eigenlijk meer een stuk avenue dan een plein. Met in het midden een plantsoen. Dat plantsoen kan kon ik me niet herinneren en de huizen die ik nu zag leken wel uit een ander tijdperk te stammen. Toen was alles grauwzwart geweest. En alsof dat nog niet genoeg was , werd je de adem zo wat benomen door de penetrante uitlaatgassen van de tweetaktmotoren, die de stad in die tijd vergiftigden.
Nu was dit plein een waar feest. Praag leek wel een bloemenstad. Prachtige kleuren en opgewekte mensen. In alles het tegendeel van toen.
Maar die omslag is zoals we weten niet vanzelf gekomen. In 1989 zouden hier op dit zelfde plein een half miljoen mensen bijeen gekomen zijn om vrijheid te eisen. Dat was nadat de student Jan Palach zich op dit zelfde plein met benzine had overgoten en in brand gestoken. Daarmee had hij ook de vonk doen ontvlammen die maakte dat in dat jaar communistisch Tsjechoslowakije aan de beurt was om plaats te maken voor een vrijer systeem. Op 10 december 1989 werd president Gustav Husak tot aftreden gedwongen.
Sindsdien is de stad enorm opgebloeid. Misschien is het wel de mooiste stad van Europa geworden. De mensen hadden er weer zin in.
De centrale as van al dit moois wordt gevormd door de Karlsbrücke, die de oost-en west oever van de Moldau met elkaar verbindt. Of anders gezegd, de Oude Stad met de Burcht, het Hradcany, en het daarnaast gelegen stadsdeel Mala Strana.
De Moldau is de belangrijkste rivier van Tsjechië . Hij ontspring in het Bohemer Woud en mondt na 440 km uit in de Elbe. De Tsjechische componist Bedrich Smetana heeft een symfonisch gedicht aan deze rivier gewijd, dat een van de meest beluisterde klassieke muziekstukken is. Het heet iook de Moldau.http://www.youtube.com/watch?v=s0_hWwFhAUM
De oudste en de mooiste van de zeven bruggen over de Moldau is de Karlsbrucke. Deze dateert van 1357 en is 516 meter lang. De brug is het meest bekend om de 30 barokke standbeelden die er op prijken en die dateren van rond 1700. De toren aan de entree van de Oude Stad geldt volgens Wikipedia als het "mooiste Gotische bouwwerk ter wereld".
Karelsbrug: Een bijna onwezenlijk mooie opname van de Karelsbrug
De brug was lange tijd de belangrijkste verbinding tussen de Oude Stad en de zogenaamde Praagse burcht, het Hradcany, maar is tegenwoordig alleen nog toegankelijk voor voetgangers, die zich er in drommen over bewegen.
Vooral toeristen natuurlijk. Sinds de "Tsjechische Wende", waarin de restauratie van de binnenstad met kracht ter hand is genomen wordt Praag steeds meer bezocht door toeristen. De restauratie moet schatten gekost hebben, maar ik denk dat het economisch gezien zeker een verantwoorde investering is geweest, als je ziet wat al die toeristen in deze stad besteden. Want de prijzen liegen er niet meer om. De stad is een stuk duurder dan bijvoorbeeld BoedaPest, dat toch ook een hele mooie stad is.
Wij waren er half augustus, dus dan is het hoogseizoen. Je hebt dan moeite om op de terrassen op de hotspots een plaatsje te bemachtigen. Helaas is dat ook in de prijzen te merken. Niets menselijks is het kapitalisme vreemd. In 1967 werd je nauwelijks bediend, maar kostte de boel haast niets. Je was toen verplicht om een bepaalde hoeveelheid lokale valuta uit te geven, maar dat uitgeven viel toen niet mee. Dat was nu heel anders. In 1967 kon je gratis door het zogenaamde "Gouden Straatje " lopen. Nu hadden ze dat met hekjes afgesloten en kon je er tegen betaling van € 10 door. Dat was ons te gortig, want was het nu helemaal , dat gouden straatje? Een paar piepkleine huisjes , waar vroeger handwerksleden hun nerinkje uitoefenden. En ja, Franz Kafka had er ook een tijdje gewoond. Binnen twintig minuten had je het gezien en misschien nog wel sneller want je werd gewoon voortgestuwd door de menigte toeristen die er doorheen gejaagd werd. Zo klein waren die huisjes.
Verder werd je overal belaagd door jongelui die je een zogenaamd galaconcert in een historische ambiance aanboden. Helaas zijn we daar wel in getrapt. Het was een galaconcert dat werd gegeven in een van de oudste en beroemdste kerken van Praag, de St Joris Basiliek, vlak bij de grote St Vitis Kathedraal. Het kostte geloof ik € 35. Dat was natuurlijk op zichzelf niet zo heel duur , maar wat je er voor kreeg was een aanfluiting. Op het programma had onder andere The Royal Fireworks van Handel gestaan. De integrale uitvoering daarvan vergt toch gauw een klein half uur. Maar hier deden ze dat in drie a vier minuten. Daarna kwam zonder enige pauze, dus ook zonder applaus, het volgende stuk. We hadden de beste kleren aangetrokken, die we bij ons hadden, maar dat was echt niet nodig geweest. Dat gala sloeg blijkbaar alleen op de uitmonstering van de musici.
Na het zesde stuk keek ik eens op mijn horloge. Bleek dat dit muziekensemble bijna haar hele programma binnen een half uur had afgeraffeld. Het was alleen maar een potpourri. Alleen het allerlaatste stuk vroeg wat meer tijd, maar dit was niet bepaald het mooiste stuk.
Het geheel was binnen het uur afgelopen en omdat het applaus terecht maar zeer bescheiden was kwam er geen toegift. Daar kwamen we dus van een koude kermis thuis. Ik voelde me behoorlijk in het pak genaaid en ook opgelaten tegenover de anderen, omdat ik de kaartjes had gekocht. Ik heb de volgende ochtend bij het toeristenbureau nog gereclameerd en een klacht ingediend, maar het was tevergeefs. De rest van ons verblijf hebben wij de muzikale colporteur bijna van ons afgeslagen.
Het verblijf bij de residentie van Hapimag aan het Wenceclasplein is ons echter goed bevallen. Het was een in stijl gerestaureerd statig pand dat van binnen was opgesmukt met enkele fraaie reliëfen.
De omgeving van de Karelsbrug
Je had niet alleen op de Karelsbrug fraaie gezichten en uitzichten, maar ook vooral vanaf de oever.Het prettige was dat je daar verschillende toeristenluwe plekjes had, waar je even iets kon nuttigen of iets anders aangenaams ondernemen.
De Oude Stad
Het middelpunt van de Oude Stad is het "Het Oudestadsplein", ofwel het Staromestske namesti . Het is ongetwijfeld een van de mooiste pleinen van het oude Europa zijn. En ook een van de drukste denk ik.
Het Oudestadsplein met ter rechterzijde de Tynkerk en het Kinskypaleis ter linkerzijde
De Tynkerk
De Tynkerk is een 14e eeuwsche kerk, waarvan de vele torenspitsen het oude stadsplein domineren. Deze kerk is indertijd gefinancierd door de burgers zelf, in de zelfde tijd dat de St. Vitus kathedraal werd gemaakt. De Tynkerk is samen met de St. Vitus kathedraal de meest unieke kerk van Praag: Gotische architectuur met een barokke interieur.
Met de bouw van de kerk is in 1365 begonnen en in 1385 was de ruwe bouw klaar. Vanaf dat moment werd er elke eeuw een toren, een dak of een gevel toegevoegd. In 1819 brandde de kerk echter bijna helemaal af. In 1835 werd hij weer opgebouwd en werden de torens voorzien van wachters. Zij moesten het volk waarschuwen bij naderende vijandelijkheden, door de klokken te luiden. In het midden tussen de twee torens hangt een gouden beeld van maagd Maria. In de Tynkerk vind je tevens de graftombe van de Deense astroloog Tycho Brahe.
Vanaf 1385 werd er elke eeuw een dak, een toren of een gevel toegevoegd aan de kerk. In 1819 brandde de kerk echter helemaal af. Toen deze in 1835 weer was opgebouwd, werden de torens voorzien van wachters. Zij moesten het volk bij dreigend gevaar waarschuwen, door de klokken te luiden.
Kinskypaleis (aan de oostzijde van het plein)
Dit paleis was vroeger een school, waar de bekende schrijver Franz Kafka les kreeg. Vanaf het balkon van dit paleis kondigde de communistische leider Klement Gottwald in 1948 de staatsgreep aan. Het paleis stamt uit 1765 en is een voorbeeld van Eclectische stijl, dat wil zeggen dat het elementen van diverse stijlen heeft: Classiscisme, Rococo en Late Barok. Het is tegenwoordig een dependance van de Nationale Galerij.
Maar er is nog meer moois te zien. De bekendste trekpleister is de "Astronomische Klok" ingebouwd aan de gevel van het Raadhuis . De klok dateert van 1490 en geeft niet alleen de tijd , maar ook de dagen en de maandstand aan. Op elk heel uur klappen twee luikjes open en treedt een poppenspel in werking, waarbij achtereenvolgens de 12 apostelen zich aan het publiek vertonen. Daarbij wordt de klok geslagen door de dood met een zandloper in zijn hand, die alle stervelingen overleeft.
Omdat hier het oude raadhuis is,
kon je hier trouwen
Volgens de overlevering zouden de vroede vaderen van de stad de klokkenmaker na de voltooiing van diens klok de ogen hebben laten uitsteken, opdat hun klok de enige in zijn soort zou blijven. Tijdens het hoogseizoen is het hier rond de hele uren dus een hels gedrang van mensen met hun camera in de aanslag.
Vlak bij het Raadhuis bevond zich een goed restaurant, U-Prins genaamd, waar we ons eens lekker hebben laten verwennen. Voor een zo toeristische plek was het gebodene van een wonderbaarlijk goede kwaliteit en toch niet veel duurder dan elders. Je zat er onder luifels, dus redelijk afgeschermd van het langs schuifelende publiek.
Verder staat aan dit plein de St Nicolaaskerk, gebouwd tussen 1732 en 1737 en dat gewijd is aan de bisschop van Myra; aan Sinterklaas dus. Het is een fraai bouwwerk, voorzien van mooie groen gekleurde koepeltorens, die goed zichtbaar zijn vanaf de burchttuinen aan de overkant van de Moldau.
(In Mala Strana staat overigens nog een St-Nicolaaskerk)
Het interieur van de Sint Nicolaaskerk was van een grote pracht en praal.
In het midden van het Oudestadsplein staat het standbeeld van Johannes Hus, die hier in 1415, dus ongeveer 100 jaar voor de Reformatie, vanwege zijn aanval op de Katholieke kerk werd verbrand.
Klementinum
Het Klementinum is na de Praagse Burcht het grootste bouwcomplex van Praag. De toren bovenop is wereldberoemd geworden door de wetenschappers Tycho Brahe en Johannes Kepler. Zij bestudeerden hier tussen 1600 en 1612 nauwkeurig de posities van de planeten. En stelden onder meer vast dat planeten geen cirkels maar eclipsen volgen. Ook nu nog worden de gegevens van meteorologische en klimatologische metingen bijgehouden. Oorspronkelijk was het een jezuïetenklooster, tegenwoordig bevindt zich in de gebouwen de Nationale Bibliotheek
Deze bibliotheek hebben we bezocht. Vanuit de zogenaamde astronomische toren had je een mooi uitzicht op de gebouwen rond het Oudestadsplein, zoals de Tynkerk en de St Nicolaakerk. Op de foto links een onderdeel van het gigantische complex.
Het Gemeenschapshuis (Oude Stad)
Een van de meest oogstrelende architectonische juweeltjes is het Gemeenschapshuis. Het is het symbool van de Praagse Jugendstilarchitectuur. Vooral de gevel maakt dat je niet van je camera kunt afblijven. Dit gebouw is tussen 1906 en 1911 opgetrokken . Binnenin is de Boheemse mythologie uitgebeeld via gedetailleerd beeldhouwwerk, glas in loodramen, fresco's van onder meer Alfons Mucha en mozaïekwerk. Het ligt aan de Stare Mesto en wordt liefkozend 'Repre' genoemd. Het Praags Filharmonisch Orkest speelt er in de fraaie Smetana Zaal. Jammer dat dit 's-zomers met reces is, anders waren we hier heen gegaan.
De Joodse wijk, Josefov
Een wijk met een geheel ander en eigen karakter is de aan de noordzijde van het Oudestadsplein gelegen Joodse wijk, de Josefov.
In de Middeleeuwen waren er twee joodse gemeenschappen in Praags Oude Stad. Joden uit het westen woonden rond de Oud-nieuw-synagoge, terwijl de asjkenaziem zich in de buurt van de Oude-Sjoel (op de plaats waar nu de Spaanse Synagoge staat) vestigden. Langzamerhand vormden deze twee buurten samen één joods getto.
Zoals in zoveel landen in Europa werden de Joden ook hier gediscrimineerd. In de 16de eeuw moesten ze zelfs een gele cirkel dragen om hun schande te benadrukken en ze werden voortdurend van brandstichting en vergiftiging van drinkwater beschuldigd. Pas in 1784 bood keizer Jozef II de joden enige bescherming. Blijkbaar werd de buurt daarop naar hem vernoemd, Josefov. In 1850 werd de wijk officieel bij Praag gevoegd.
Het is een interessante buurt met enkele belangrijke hoogtepunten. Een daarvan is de Pinkas Synagoge. Deze maakt deel uit van het Joods Museum , dat over verschillende locaties is verdeeld. In deze synagoge worden de Tsjechische joden herdacht die in Theresienstadt en andere concentratiekampen om het leven kwamen. De namen van 77.297 slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog zijn bijgeschreven op de muren van de synagoge. Vanuit dit museum kan men ook de Joodse Begraafplaats betreden.
De qua bouwwijze meest opvallende synagoge is echter de Oudnieuwe Synagoge. Dit is de oudste synagoge in Europa die vandaag de dag nog in gebruik is. Even ten westen van deze synagoge ligt de Oude Joodse begraafplaats.
De Oude Joodse begraafpaats
Tot 1787 werden op deze begraafplaats alle Joden begraven. Daarna kwam er een nieuwe begraafplaats. Voor die tijd was het de Joden echter verboden om hun begraafplaats uit te breiden, een uiting van hun discriminatie. Daardoor werden ze gedwongen om de lichamen van hun doden op de veel te kleine begraafplaats te bergen en moesten de lichamen tot in totaal 12 lagen worden opgestapeld.
Er staan in totaal 12000 grafzerken in zeer verwaarloosde staat op deze begraafplaats, maar elke zerk staat dus voor minstens tien overledenen. Langs het straatje er naast staan wat stalletjes met snuisterijen voor de toeristen, waaronder natuurlijk ook uit Israël.
Benieuwd of er alleen maar kosjere waren in die zak van Albert Hein gezeten hebben.
De Spaanse synagoge
Deze is vooral interessant, omdat er een mooi museum in is gevestigd van de geschiedenis van de Joden in Praag.
Het standbeeld van Franz Kafka.
Vlak bij der Spaanse synagoge staat het standbeeld van Franz Kafka, de in Praag geboren Jood, die beroemde boeken geschreven heeft met een veelal navrante inhoud. Een soort thrillers over wat je als normaal mens allemaal zou kunnen overkomen. Zoals in "Der Prozess", wat ik er gekocht heb.
De Joodse wijk telde vele fraaie huizen. Rechts het bij een van de synagogen behorende de restaurant
Niet ver van de Joodse wijk , aan de Moldau , hebben we het Jan Palachplein bezocht, een mooi plein met in het midden een standbeeld van de Tjechische componist Antonin Dvorak. Van Jan Palach was echter met moeite alleen een klein plakkaat te vinden.
Een fraai gebouw aan het Jan Palachplein is het Rudolfinum, dat is opgetrokken in Neo-renaissancestijl. Het is de zetel van het Tsjechisch Filharmonisch Orkest.
Muchamuseum
Dit kleine museum aan de Kaunicky Palác, vlak achter het Wenceslasplein, is geheel gewijd aan de Jugendstil resp. Art Nouveau stijl van het begin van de vorige eeuw. Zijn affiches en decoratieve panelen waren een kleurige expressie van een romantische droomwereld.
Het nieuwe stadhuis
In de oude stad staat aan aan de Mariánská Namesti 2 een van de mooiste Art Nouveau gebouwen van de stad, het in 1912 gereed gekomen nieuwe stadhuis, in het Tsjechisch Nová Radnici "
Bezoek aan het Hradcany en Mala Strana
De Praagse burcht (in het Tsjechisch Hradcany)
Dit op hoger gelegen westoever gelegen complex is een van de grootste paleiscomplexen ter wereld. De originele burcht stamt uit 880 en is gesticht door de oudst bekende vorst van de Premslyden, Borojov. De burcht is nog steeds het nationale machtscentrum van de staat, want tegenwoordig resideert de president hier.
Het Hradcany is een groot en complex geheel van paleizen en kerken. De hoofdingang aan het burchtplein, het Hradcanske namesti, wordt bewaakt door wachters in uniform.
Vanaf de oude stad zijn de drie torens van de St Vitus kathedraal het meest in het oog springend. Met de bouw hiervan is in 1344 begonnen door keizer Karel de IV die de al bestaande Romaanse kerk uit 926 wilde vervangen door wat de grootste kathedraal van Europa moest worden. Het was dus niet de kerk die het initiatief nam , maar de wereldlijke heerser.
De bouw heeft wel de nodige tijd in beslag genomen. Pas in 1929 kwam het tweetorenfront gereed. Dat is dus bijna zeshonderd jaar later. Toch had men tussentijds bepaald niet stil gezeten. De huidige aanblik is nog het meest te danken aan Maria Theresia, die in 1753 de hele burcht liet renoveren in de zogenaamde Weens-klassieke stijl.
Het mozaïek boven de voornaamste toegangspoort beeldt het Laatste Oordeel uit.
Binnen de kerk is een kapel gewijd aan koning Wenceslas.
Ook het interieur van de St Vitus kathedraal getuigde van een grote rijkdom. Pralen in Praag gebeurde hier.
Vlak bij de St Vitus Kathedraal bevindt zich de St Joris Basiliek. Dit was de kerk waar dat zogenaamde galaconcert werd gegeven. De entourage had toen nog wat goed gemaakt van de hierboven beschreven deceptie.
De St Joris Basiliek is de oudste kerk op de Praagse burcht. De bouw dateert van 920 en werd in de 12 eeuw herbouwd tot een Romaanse kerk. De barokke gevel stamt echter uit de 17e eeuw.
Tussen de St Vitis Kathedraal en de St Joris Basiliek staat echter nog een ander bijzonder fraai gebouw, maar hiervan is de naam ons ontschoten.
Een bijzonder fraaie, nabijgelegen architectonische creatie was het Sternberg Paleis. In dit prachtige in barokstijl gebouwde paleis zijn onder meer schilderijen van Dürer, Rembrandt, Rubens en Goya te zien.
Mala Strana
In Mala Strana was ook veel moois te zien. Pittoresque straatjes en fraai gedecoreerde winkels, die het uiterlijk van een koninklijk paleis hadden.
De burchttuinen
Absoluut bezienswaardig zijn de burchttuinen. Deze zijn over de hele zuidkant van de burcht aangelegd en dateren van de 18e eeuw.
Hier hebben we vele foto´s gemaakt. Zie ook Zie ook http://www.judithsgarden.eu/Fotogallery/Planten%20en%20tuin/Bezoektuinen/Tuinen%
Vooral het uitzicht vanaf deze hooggelegen tuinen op de stad was van een grote bekoring. Maar de tuinen zelf waren ook bijzonder fraai aangelegd met vele verrassende doorloopjes. Afdalend naar beneden kwam je langs een fraaie uitspanning met opnieuw een geweldig uitzicht op de stad met haar mooie rode daken en daar tussen uit stekende deels groene koepeltorens.
Wallensteinpaleis
Een ander hoogtepunt in Mala Strana was het het Wallensteinpaleis met bijbehorende beeldentuin.
Dit paleis is in opdracht van Albrecht von Wallenstein, opperbevelhebber van het keizerlijke leger, tussen 1624 en 1630 gebouwd. Hij wilde daarmee de Praagse Burcht overtreffen. Maar nog liever was hij koning van Bohemen geworden. De enorme zaal met op het plafond de beeltenis van Wallenstein zelf, als Mars de God van de Oorlog, hebben wij niet gezien. Maar wel vanuit de tuin een opvoering van tal van volksdansen met bijbehorende muziek.
De tuinen rond het paleis zijn in strakke barokke stijl aangelegd. In deze tuinen zijn trouwens ook bronzen beelden van de Nederlander Adriaen de Vries te vinden. Het paleis neemt een groot gedeelte van het noorden van Mala Strana (Kleine Zijde) in bezit.
Toen wij er waren werden er op het bordes van het paleis volksdansen opgevoerd onder bijpassende muzikale begeleiding. Voor even was het wel aardig, maar toen het voorbij was konden we pas echt genieten van de prachtige bronzen beelden die onze landgenoot Adriaen de Vries heeft mogen plaatsen in het fraaie barok aangelegde park aan de voorzijde van het paleis.
Terugkerend naar ons appartement zochten wij een pittoresq en rustig gelegen bankje aan de oever van de Moldau van waar af we een mooi uitzicht hadden op Mala Strana en overdachten nog eens ons bezoek aan Praag. Een mooie stad, een beetje een groot openluchtmuseum haast en daardoor wel erg veel toeristen. Een beetje vergelijkbaar met het Ringkwartier van Wenen. Maar dan wel met die mooie Moldau, die de stad een geheel eigen sfeer verschaft.
Praag is een mooie stad, een beetje een groot openluchtmuseum haast en trekt daardoor wel erg veel toeristen. Praag is een beetje vergelijkbaar met het Ringkwartier van Wenen. Maar Praag heeft wel die prachtige rivier, de Moldau, die door haar stad loopt en deze een geheel eigen sfeer verschaft. Dat moet Wenen missen, want dat ligt niet aan de Donau. Daarvoor moet je in BoedaPest zijn.
reportages van andere bezochte steden in en buiten Europa:
Andalusisch avontuur (Sevilla, Cordoba, Granada en Malaga)
Ons bezoek aan de Eeuwige Stad
Hongaarse rapsodie-2 (Boeda-Pest)
Onze reis naar Saksen en Thüringen (Dresden, Erfurt en Weimar)
Onze reis door magisch en modern Marokko (Fez, Rabat en Marrakech)
Verslag van een weekje Toscane (Siena)
Reportage reis Maleisië (Kuala Lumpur en Putrayaja)
Reisverslag South-West USA (Las Vegas en San Francisco)