Inleiding
De Europese Commissie heeft dezer dagen haar reeds eerder aangekondigde ambitieuze energietransitieprogramma gelanceerd. Een belangrijk onderdeel daarvan is dat er twee miljard bomen geplant gaan worden om daarmee CO2 uit de atmosfeer te halen.
Hieronder gaan we in op de functionaliteit van een CO2 heffing in dit verband. Dat wil zeggen een CO2- heffing voor de partijen die CO2 in de atmosfeer brengen, maar die daartegenover als premie wordt uitgekeerd aan partijen die CO2 aan de atmosfeer onttrekken.
Hieronder wordt berekend of dit voor boeren die hun land geheel of gedeeltelijk zouden gaan bebossen een aantrekkelijk verdienmodel oplevert. Als dat het geval zou zijn zou dat bovendien in Nederland het acute stikstofprobleem oplossen.
Enkele cijfers
Nederland bezit ongeveer 375.000 hectare bos, dat is 11% van de totale oppervlakte. Akkerbouwbedrijven hadden ruim 450.000 ha en graasboerderijen ruim 1 miljoen ha. De houtproductie in 2017 bedroeg 4,2 mln. m3, wat neerkomt op 11,2 m3 per hectare.
De bosbouw toont sterk fluctuerende opbrengsten, die gemiddeld ongeveer €110/ ha bos bedragen. Dit vermeerderd met subsidies van provincies van ongeveer € 120 per ha en met de opbrengsten aan jachtrechten, kerstbomenverkoop en recreatieactiviteiten komt het totaal op bijna € 290 per ha. De netto inkomens uit akkerbouw en veeteelt komen volgens een vijfjaarsgemiddelde op basis van CBS cijfers uit op bijna € 30.000 en daarmee gemiddeld per hectare op rond de € 750.
Hoeveel CO2 legt een groeiend bos vast?
Volgens Kennislink legt een boom circa 20 kilo CO2 per jaar vast en tijdens zijn levensduur van 50 jaar dus ongeveer 1 ton CO2. Overwegende dat op de plantages waarmee vliegreizen worden gecompenseerd 500 bomen per hectare staan zou de absorptie van CO2 op 10 ton per jaar uit komen.
Effect van een CO2-heffing van € 150
De vraag is hoe hoog een op te leggen CO2 heffing moet zijn. Als het uitgangspunt is om hiermee het klimaatdoel van Parijs te halen moet deze zo hoog zijn dat de vraag naar CO2-intensieve producten en -diensten voldoende afneemt en tegelijk het effect van CO2 absorberende technieken, zoals bebossing en CCS en van de vervanging van fossiele energiedragers door niet-fossiele energiedragers voldoende groot is.
Hoewel we nog niet beschikken over een model dat dit zou kunnen berekenen zijn er wel tentatieve schattingen over de orde van grootte van zo’n optimale heffing. Volgens het Centrum voor Energiebesparing (CE) zou die op € 150 per ton CO2 liggen. Dat is ongeveer 7,5 keer zo hoog als wat Nederland momenteel via het Europese Transmissie Systeem betaalt. Andere landen zoals Zweden en Zwitserland heffen echter wel al substantiëlere bedragen voor belangrijke sectoren van hun economie. Het wachten is nu op de EU. Hieronder zullen we vooralsnog het bedrag van € 150/ton CO2 aanhouden als basis voor onze berekening.
Uitgaande van de eerdergenoemde CO2-absorptie van 10 ton per ha zou deze heffing tot een premie van € 1500 per te bebossen hectare leiden.
De kardinale vraag is of dit voor voldoende boeren in ons land een voldoende aantrekkelijk verdienmodel zou opleveren. Dat is afhankelijk van wat boeren momenteel aan opbrengsten per ha hebben, die zoals hierboven vermeld ongeveer € 750 per ha bedragen
Of een premie van € 1500 het netto boereninkomen zal verhogen is afhankelijk van de kosten van bosbouw. Een recent rapport van de WUR geeft aan dat het inkomen uit bosbouw enkele tientjes per jaar per ha bedraagt. Ook als we de bestaande provinciale subsidie van gemiddeld € 120 hierop in mindering brengen zou een CO2 premie van € 1500 dus voor vrijwel alle boeren een substantiële inkomensverbetering betekenen. Voor de landbouw in Nederland lijkt een CO2 heffing van € 150 per ton dus meer dan voldoende. Dit geldt in nog sterkere mate voor de meeste andere EU-lidstaten. In Frankrijk is momenteel grootschalig boerenprotest gaande, omdat een derde van de Franse boeren een inkomen van nog geen € 350 per maand verdient. In Hongarije kost landbouwgrond nog niet een tiende van wat in Nederland gevraagd wordt. Bebossing van daarvoor geschikte gronden in Oost-Europese lidstaten zou bij invoering van een CO2 heffing/premie dan ook een profijtelijke investering vormen.
Vergelijking van bosaanleg met andere klimaatmaatregelen
Zo lang er nog geen effectieve CO2 heffing in Europa bestaat zullen de nationale regeringen hun klimaatdoelen grotendeels met subsidie moeten effectueren. Bebossing van een deel van de landbouwgronden zal dan ook om subsidie vragen.
Het is dan ook onbegrijpelijk dat gelet op boven vermelde uitkomst Nederland nog geen subsidies voor bosaanleg verstrekt, maar wel voor allerlei andere transitiemaatregelen, die per ton daarmee te besparen CO2 een veelvoud kosten van wat met bosaanleg bereikt kan worden.
Zo heeft de Algemene Rekenkamer bijvoorbeeld vastgesteld dat de subsidie aan de luxere elektrische auto’s buiten alle proporties waren. Dat zou tot een kostenniveau van €2000 per te besparen ton CO2 hebben geleid.
Bijkomende voordelen van bebossing
Een belangrijk voordeel van bebossing is het effect op de in ons land problematische stikstofreductie. Een bos stoot veel minder stikstof uit dan een weide vol koeien en neemt voorts fijnstof op in plaats van het te produceren.
Als een verdubbeling van het bosareaal in Nederland volledig ten koste zou gaan van het areaal van veehouderij- en akkerbouwbedrijven dan zou dit tot een 25% reductie van dit areaal en daarmee ook tot een stikstofreductie van deze sector met 25% leiden. Bij een bijdrage van de landbouw aan de totale stikstofdepositie in Nederland van 46% zou dat op termijn dus tot een verlaging van de stikstofdepositie met 11,5% leiden.
Een tweede milieuvoordeel van bebossing is dat het tot minder landschapsaantasting leidt dan de aanleg van zonne-akkers en windmolens. In dit verband kan worden verwezen naar het recent uitgekomen rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving.
Conclusie
Als binnen de EU zou worden besloten tot een algemene CO2 heffing van € 150 per ton, respectievelijk tot een zelfde vergoeding voor het onttrekken van CO2 aan de atmosfeer, dan zou dit voor de meeste landbouwers in Nederland een zeer substantiële inkomensverbetering opleveren en daarmee ook een verbetering van het rendement op hun vermogen. Het netto inkomen per hectare zou van € 750-800 toenemen tot bijna € 1800 bij een CO2-vergoeding van € 150 per ton. Dat is dus ruim twee keer zo veel als het gemiddelde boereninkomen van de afgelopen jaren.
Een bijkomend voordeel voor de veehouders en akkerbouwers is dat hun inkomens veel gelijkmatiger zullen verlopen dan bij voortzetting van hun huidige bedrijfsvoering.
Gezien het veel hogere rendement in termen van CO2 besparing van bebossing dan het effect van investeringen in verscheidene andere transitiemaatregelen zou de overheid er verstandig aan doen haar subsidiestroom grotendeels te verleggen naar de aanleg van bosaanleg, zo lang er binnen de EU nog geen effectieve CO2 heffing is doorgevoerd.
Voor deze beoogde verlegging van subsidiestromen is des te meer reden, aangezien dank zij bosaanleg ook de stikstofdepositie substantieel zal afnemen.
C
Jan Lambers, econoom energievoorziening
zie ook