College 4 Transport en energie
In college drie hebben we al enkele belangrijke uitvindingen op energetisch gebied genoemd die verband houden met transport. In dit vierde college gaan we dieper in op de betekenis van de diverse energiedragers bij het transport en het belang van het transport zelf.
We beginnen met de betekenis van het transport voor onze welvaart. Daarna gaan we in op het transport van de energiedragers en vervolgens op het transport met behulp van de energiedragers, waarbij we zullen afsluiten met het transport van kennis.
De cruciale invloed van de transportkosten
Aan de basis van welvaart staat arbeidsverdeling. De arbeidsverdeling binnen een gesloten gemeenschap is in het algemeen slechts van beperkte omvang. De welvaart in onze moderne samenleving berust dan ook op arbeidsverdeling in veel wijdere zin. Die is echter pas mogelijk als er handel kan bestaan. Handel voegt aan een product nuttigheid van plaats toe.
Dat is echter pas mogelijk als er transportmogelijkheden zijn in de zin van handelswegen en transportmiddelen. Daarvoor is de toepassing van energiedragers nodig. Handel kan echter pas bestaan als de kosten van het transport geringer zijn dan het verschil in kosten tussen het productiegebied en de kosten van het product of een acceptabel substituut van dat product in het afzetgebied.
De hoogte van de transportkosten wordt bepaald door de gekozen transporttechniek en de kosten van de daarbij gebruikte energiedragers. Door de trendmatige verbetering in de transporttechnieken en de dalende kostprijs van de daarbij gebruikte energiedragers is het transportvolume in de wereld enorm toegenomen. We zien dat nog steeds aan het volume van de wereldhandel die de groei van het bruto nationaal product van verreweg de meeste landen verreweg vrijwel constant overtreft. Omdat Nederland vanouds een sterk op de handel gerichte economie heeft gehad, is de Nederlandse economie erg gevoelig voor de bewegingen in de wereldhandel. Indirect is de Nederlandse economie daarmee ook gevoelig voor het verloop van de relatieve energieprijzen. Dat kwam onder meer tot uiting tijdens de eerste oliecrisis, toen de olieprijzen tot het viervoudige van hun niveau voorheen stegen. Het transport werd daardoor veel duurder en dat leidde tot een contractie van de wereldhandel.
Hieronder zullen we zien hoe de ontwikkelingen op het gebied van het energiegebruik in relatie tot transport de economie en daarmee onze welvaart beïnvloed hebben.